Commissiedebat Accountancy: een impressie

''Er is hier echt iets aan de hand''

Heinen vervolgde daarna positief. Het valt hem in aanloop naar het debat op met hoeveel trots en passie accountants spreken over hun eigen vakgebied. Dat vindt hij bijzonder. Bovendien ziet hij de erkenning en de enorme wil om te verbeteren. ''Maar het lachen vergaat je wel als je kijkt wat de gevolgen zijn van wetgeving voor de kleinere accountantskantoren. Nog meer regeldruk, werkdruk, hogere kosten, een afvinkcultuur en een leegloop uit de sector. Dit komt de kwaliteit niet ten goede. En dat brengt het hele mkb in de problemen.''

Waarom wordt de impact van maatregelen en het wetsvoorstel voor het mkb niet vooraf getoetst, en beter naar de eerdere signalen vanuit de sector geluisterd? En waarom wordt de impact op het mkb niet breder getoetst? De VVD vindt dat een aparte, serieuze mkb-toets moet worden gedaan ('geen belrondje op vrijdagmiddag') op het wetsvoorstel toekomst accountancysector, een onderzoek naar de impact en stapeling van regelgeving voor het mkb. Het kabinet moet de Kamer hierover informeren, over alle gesprekken en met verbetervoorstellen komen, zodat het ook werkbaar wordt voor de sector.

Het mkb verzuipt

Ook zijn collega uit de kabinetscoalitie Evert Jan Slootweg (CDA) spreekt zijn zorgen uit over de ontwikkelingen in de sector. Zou de afwachtende houding bij kantoren waarover de Kwartiermakers toekomst accountancysector reppen, wellicht kunnen voortkomen uit een terugschrikreactie op alles waarmee zij aan nieuwe regels, meer taken, nieuw toezicht geconfronteerd worden? Kunnen we de gewenste cultuur veranderen door meer regels, meer toezicht? En is dit alles wellicht ook oorzaak voor de flinke afname in het aantal accountantskantoren?

Slootweg: ''In dit kader wil ik ook de noodkreet noemen van Diana Clement van SRA: 'Het mkb verzuipt'. En Hans Biesheuvel van ONL geeft aan dat de mkb-accountant de regeldruk niet meer aankan. Hoe wenselijk vindt de minister het dat het aantal accountantskantoren drastisch is afgenomen en dat daardoor voor kleine en middelgrote accountantskantoren eigenlijk geen plek meer lijkt te zijn?'' Slootweg refereert daarbij tevens aan de oproep van MKB Nederland/VNO-NCW om een mkb-toets, om de toename van regeldruk een halt toe te roepen.

Ingewikkeld

Steven van Weyenberg (D66) geeft aan het ingewikkeld te vinden om het debat nu te voeren, omdat het Wetsvoorstel toekomst accountancysector nog ingediend moet worden. Hij is benieuwd hoe de minister met de adviezen van bijvoorbeeld de Raad van State omgaat, zeker op de punten waar dat voorstel moet worden aangepast. Met zijn collega's vindt Van Weyenberg dat alles werkbaar moet blijven voor het mkb. ''Maar laten we niet vergeten dat we dit traject niet uit luxe zijn begonnen.'' Zijn vragen aan de minister gaan met name over de reikwijdte van de rol van de accountant bij niet-financiële informatie zoals duurzaamheid en de verklaring omtrent risicobeheersing. De laatste moet volgens Van Weyenberg echt voor het einde van het jaar geregeld zijn; hetzij via de Governance Code, hetzij via wetgeving.

Professionele vinkjeszetter

Pieter Grinwis (CU) hoopt dat het debat leidt tot minder in plaats van meer regels in de accountancybranche. Het loopt de spuigaten uit, met alle gevolgen van dien. ''De veelheid aan regels maakt het werken in de sector er niet aantrekkelijker en eenvoudiger op. Denk aan uitgebreide klantacceptatieformulieren vanuit de Wwft, uitgebreide werkprogramma's, interne en externe reviews, verschuiving van controlerende taken vanuit de overheid zoals NOW en TVL. Als gevolg hiervan dreigt een soort controlerende accountant te ontstaan: de professionele vinkjeszetter. Terwijl het vak zoveel rijker kan zijn.'' Herkent de minister die ontwikkeling van uitdijende wetgeving, waarbij accountants vooral bezig zijn met regeltjes afvinken in plaats van adviseren en inhoudelijk analyseren? Ook spreekt hij in dit kader zijn zorg uit over het tekort en het afhaken van zowel accountants als kleinere accountantsorganisaties. ''We moeten er echt voor waken dat we zo dadelijk spreken van: 'Operatie geslaagd, maar patiënt overleden'. Hoe wil de minister voorkomen dat er alleen maar grote kantoren overblijven?''

Niet logisch

Mahir Alkaya (SP) wil na jarenlang onderzoek echt werk en 'winst' gaan maken van de structuuringrepen in de sector: ''Commercie en degelijkheid gaan niet hand in hand.'' Ook de verklaring omtrent risicobeheersing moet er komen, en Alkaya ziet niet veel heil in zelfregulering. Daarnaast geeft Alkaya aan het niet logisch te vinden dat het wetsvoorstel rond de zomer wordt ingediend, terwijl de Kwartiermakers toekomst accountancysector pas in het najaar met hun eindrapportage en rapporten rond audit only, joint audit en het intermediair model komen. Hij verwacht met de uitkomsten van deze rapporten de wet nog beter te kunnen maken.

De minister aan het woord

Minister Kaag van Financiën schetst dat het kabinet in 2020 verschillende maatregelen heeft aangekondigd om de kwaliteit in de sector te verhogen. Een deel daarvan is uitgevoerd. De maatregelen waarvoor wetgeving nodig is, zijn opgenomen in het wetsvoorstel. Kaag geeft aan dat zij de inzichten over het wetvoorstel, die geuit worden in het debat, meeneemt. Zij begrijpt de suggestie en wens van Alkaya om ook de komende rapporten van de Kwartiermakers in het najaar mee te willen wegen bij het wetsvoorstel maar waarschuwt dat er dan vertraging in het proces van zo'n twee jaar kan ontstaan, ook voor de maatregelen waarover brede consensus in de sector bestaat.

De minister geeft aan relatief tevreden te zijn over de voortgang. De grootste uitdaging ziet de minister in het aanwakkeren, aanjagen en verankeren van cultuurverandering. De Kwartiermakers zien veranderingen maar constateren nog een afwachtende houding binnen de sector. '''Als kabinet vinden we het belangrijk om inzicht te krijgen hoe specifiek, hoe concreet de kwartiermakers dat kunnen maken.''

Stratificatie

De minister zegt oog te hebben voor de administratieve lasten en de mogelijke onbedoelde effecten voor het mkb. Op onderdelen is dit besproken met accountantsorganisaties, zoals de aqi's. ''Ik heb daar expliciet aandacht voor gevraagd in het wetsvoorstel. Een extra toets op lasten voor mkb-ondernemingen zal ik daarin betrekken. Maar alles in balans: kwaliteit, regeldruk, de grootte van de onderneming, mogelijkerwijs vanuit gestratificeerd perspectief: wat vraag je van de kleinere accountantsorganisaties versus de grotere? Daar kunnen we in de uitvoering en in de uitwerking van het wetsvoorstel nog naar kijken.''

Geen nieuwe regels

De minister herkent niet het beeld van uitdijende wetgeving, en dat accountants verworden zijn tot professionele vinkjeszetter: ''Als we kijken naar de kerntaak van de externe accountant, dan blijft de taak op basis van het principe ‘met voldoende en geschikte controle-informatie een verklaring afgeven over de getrouwheid en betrouwbaarheid van de jaarrekening’. Het wettelijke kader om daar aan te voldoen, is in wezen niet veranderd. De rapportageverplichtingen nemen wel toe, bijvoorbeeld over duurzaamheid, en dat willen we ook graag vanuit maatschappelijk oogpunt. Het zijn geen nieuwe regeltjes, maar wel nieuwe maatschappelijke taken voor de accountant. Daarnaast komt veel regelgeving voort uit de sector zelf.''

Voortbestaan kleinere kantoren

Over de afname van het aantal accountantsorganisaties zegt de minister dat dat een feit is. ''Het is echter niet eenduidig vast te stellen, waar dat aan ligt. Ten dele is sprake van consolidatie. Voor het kabinet is kwaliteit prioriteit nummer één. Een daling van het aantal accountantsorganisaties is zorgelijk als daardoor ook de kwaliteit afneemt. Maar wellicht is er ook zorg om de diversiteit binnen de sector, waarbij de kleine kantoren ook bestaanszekerheid hebben. Wij hebben geen signalen dat de daling leidt tot kwaliteitsvermindering. Hoe wij kunnen werken aan het voortbestaan van de kleinere accountantsorganisaties, dat is een lastigere vraag.'' Wel zal de minister bekijken en reflecteren op hoe zij de verscheidenheid en diversiteit van kantoren kan waarborgen bij de indiening van een wetsvoorstel. ''Dat is ook van belang voor de mkb-ondernemer.''

Toezeggingen minister Kaag tijdens het debat

1. De minister zal ten aanzien van het Wetsvoorstel toekomst accountancysector een mkb-toets uitvoeren en de Kamer informeren over de wijze waarop en welke consequenties dat heeft voor de planning van het wetsvoorstel;
2. De minister zal bij de indiening van het Wetsvoorstel de Kamer ook informeren op welke wijze de verscheidenheid en de diversiteit in de sector kan worden vergroot, en welke mogelijkheden daarvoor zijn;
3. De minister zal met de minister van Justitie verkennen of de grensbedragen van controlerende accountants kunnen worden geïndexeerd; (hierbij wordt gedoeld op indexering van de wettelijke controlegrenzen)
4. De minister zal met de sector verkennen of de Verklaring van risicobeheersing voor het einde van het jaar in de (Governance) Code opgenomen kan worden, en als dat niet zo is samen bekijken wat de mogelijkheden zijn;
5. De minister stuurt de Kamer binnen een paar maanden een procesbrief met eventuele nieuwe inzichten over indiening van het wetsvoorstel. Deze toezegging is gedaan mede naar aanleiding van punt 1, en het feit dat de Kwartiermakers toekomst accountancysector hun eindrapportage inclusief structuurmodellenrapporten in Q4 uitbrengen, en dat is na de aangekondigde indiening van het wetsvoorstel rond de zomer.

• Kijk hier het debat terug

Eerdere publicaties

• SRA deelt zorgen voor Tweede Kamerdebat Accountancy (SRA)
• SRA: Het mkb verzuipt (AccountancyVanmorgen