Die zijn immers gebaseerd op fysieke winkels en bedrijven, waar mensen fysiek naar toe komen en met fysiek nationaal geld betalen voor de diensten en fysieke producten. De moderne digitale economie heeft geen verband meer met fysieke aanwezigheid. Vanaf of via een server op een willekeurige geografische locatie kan door iedereen ter wereld met iedereen ter wereld worden gehandeld en worden afgerekend door middel van digitale valuta die niet eens meer via de traditionele banken hoeven te worden afgerekend.
Belastingheffing in de ruimte
En via allerlei verzendservices kunnen fysieke producten zonder enig probleem in korte tijd vanaf de andere kant van de wereld worden afgeleverd en diensten kunnen eenvoudig via de computer middels e-mail, download of webcam worden afgeleverd aan de andere kant van de wereld. Over enkele decennia moeten wij het misschien ook gaan hebben over belastingheffing in de ruimte, intergalactische transfer pricing et cetera. Een onderwerp dat ongeveer 15 jaren terug door de al bejaarde Richard Musgrave waarschijnlijk als grapje een toekomstige probleem noemde; hij had het vermoedelijk bij het rechte eind.
De belastingheffing, of het nu de inkomsten- en vennootschapsbelasting of de omzetbelasting zijn, haakt aan bij een belastingplichtig subject. Vroeger was dat iemand van vlees en bloed in een gebouw (winkel of kantoor), die je concreet kon aanwijzen. Tegenwoordig is die belastingplichtige niet meer direct aanwijsbaar; die zit achter een ip-adres en dat ip-adres is kennelijk ook nog niet per se dat van de computer waarachter de leverende partij zit.
En als straks ook robots en misschien zelfs wel zo iets ongrijpbaar als een computergestuurd proces ergens binnen in de chips van computers door Artificial Intelligence (AI) zelfstandig kan functioneren en misschien zelfs net als apen iets van zelfbeschikkingsrecht krijgen, is de vraag hoe daarmee omgegaan moet worden. Hoe belasten we de opbrengsten van dergelijke elektronische door AI aangestuurde processen die ook nog eens elektronisch worden afgerekend? Waar gaat dit eindigen?
Grote praktische uitdaging
Misschien is het voorgaande iets te gechargeerd aangezet (maar hoe langer ik er over nadenk, hoe meer ik vrees dat het inderdaad wel eens die kant kan uitgaan). In ieder geval zien staten en dus ook de Nederlandse Staat zich gesteld voor een grote praktische uitdaging. De belastinggrondslagen en de grijpbaarheid daarvan vervliegen. De winsten op in Nederland geconsumeerde en afgenomen goederen en diensten worden in toenemende mate behaald door niet in Nederland gevestigde partijen. Wat moet er in de plaats komen voor die gederfde belastingopbrengsten?
We zien nu dat de Europese Unie inzet op alternatieve heffingssystemen. De idee is dat de Europese Unie als geheel beter in staat is het hoofd te bieden aan de moderne uitdagingen. Recent kwam in deze context het voorstel voor een Europese Grondslag en Frankrijk wil een soort internetbelasting. Bijna al die ideeën hebben gemeen dat de EU als groter geheel beter in staat is de naleving van zo'n heffing af te dwingen. Dat lijkt mij zeker ook het geval. De EU kan buitenlandse instellingen eenvoudig aanspreken op de medewerking aan nieuwe systemen en sancties opleggen dan individuele (kleinere) landen dat kunnen. Internetproviders kunnen gedwongen worden bepaald internetverkeer af te sluiten of inzichtelijk te maken. Ik ben zeer benieuwd waar dit de komende jaren allemaal toe zal gaan leiden.
Alternatieve heffingssystemen
De eenzijdige nadruk op alternatieve heffingssystemen, die voor een deel ook uit defensief gedrag voortkomen, leidt tot discussies over subsidiariteit versus onderlinge solidariteit. In hoeverre willen nationale landen hun heffingsbevoegdheid afstaan aan de EU, maar ook in hoeverre zijn bijvoorbeeld de EU en de VS als handelsblokken bereid te accepteren dat het andere blok belasting gaat heffen over transacties van bij hen gevestigde bedrijven? Niemand die weet waar dit precies toe gaat leiden.
Vast staat dat er interessante fiscale veranderingen gaan komen, die niet alleen van invloed zijn op de fiscaliteit, maar ook op de accountancy. Voor mij staat vast dat de impact van deze veranderingen nog te veel wordt genegeerd en hierover te weinig wordt nagedacht. Het is zaak de ontwikkelingen actief te volgen en daarover na te denken. Niet alleen vanwege de nationale (budgettaire) belangen, maar ook vanwege het belang voor de werkvloer, scholing, bijscholing, inrichting van werkprocessen en commerciële risico's en kansen voor kantoren.
Denktank
Er moet, zou ik menen, een denktank komen die over al deze ontwikkelingen gaat nadenken en daar samen met overheden invulling aan gaat geven. Internationale samenwerking is een must. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat juist de enorme vlucht die de digitale economie neemt, de doorslaggevende factor wordt om tot een verdergaande Europese integratie te komen, dan menigeen voor wenselijk houdt.
U bent gewaarschuwd en wellicht kan SRA dit als een van haar speerpunten kiezen.
Bekijk alle opinie artikelen