Twijfelende ondernemers zijn niet moeilijk te vinden. Neem de eigenaar van een garage in het noorden van het land. Elektrische auto's hebben de toekomst, weet hij. Maar moet hij zijn bedrijf daar nu al op inrichten? Dan is hij klaar voor dat wat er komen gaat, maar moet hij wel veel investeren en mist hij de traditionele klanten die hun olie laten verversen. En die zijn goed voor bijna de helft van zijn omzet.
''Deze garagist is een van mijn klanten'', zegt accountant Harry Marissen van Bentacera, een accountantskantoor dat actief is in de noordelijke provincies. ''Net als veel andere ondernemers kampt hij dit jaar met dilemma's rond duurzaamheid. En net als veel ondernemers komt hij daar niet uit.'' Dus doet hij voorlopig niets.
Tucht van de markt
Dat geldt ook voor de kleinere transportondernemer die toe is aan een nieuwe vrachtwagen. Een model dat op diesel rijdt, kost hem ongeveer € 150.000, voor een elektrische wagen is hij volgens Marissen € 350.000 kwijt. Met een subsidie van € 80.000 is hij nog steeds € 120.000 duurder uit. En dat terwijl elektrische vrachtwagens veel minder kilometers rijden en minder lading kunnen vervoeren.
Qua kosten kan de investering niet uit, maar misschien heeft deze transportondernemer door de tucht van de markt geen keus. Grotere bedrijven moeten vanaf komend jaar rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid. En dan gaan ze op dat gebied waarschijnlijk eisen stellen aan hun toeleveranciers. Wanneer dat gebeurt, weet niemand. Maar als het gebeurt, kan het snel gaan.
Timing is een groot probleem voor ondernemers, constateert Mariëlle Spuijbroek van Moore DRV, een accountantskantoor in het zuidwesten van Nederland. ''Dat komt ook door het kostenaspect. Ondernemers stellen uit in de hoop dat duurzame machines, wagens en verwarming door nieuwe uitvindingen op den duur goedkoper worden. Maar tegelijkertijd vrezen ze dat de vraag naar die spullen groeit en dat de prijzen daardoor stijgen.''
'Niemand weet'
''Nu de naweeën van corona bijna achter de rug zijn, is duurzaamheid een van de belangrijkste thema's voor het mkb'', weet Joost Kelderman van de Gelderse accountantsorganisatie Stolwijk Kelderman. ''Iedereen worstelt, iedereen vraagt zich af wanneer ze met wat moeten beginnen.'' Volgens Kelderman zijn er nog te weinig specialisten die de ondernemers kunnen helpen met het maken van de analyses en afwegingen.
Dat tekort weegt zwaar, want de precieze vereisten van de maatregelen zijn voor veel ondernemers nog duister. Het duurzaamheidsverslag dat grotere ondernemingen vanaf volgend jaar moeten opstellen, heeft betrekking op de belangrijkste bedrijfsprocessen, zoveel is duidelijk. Maar hoe ver gaan die? Welke sociale aspecten moeten worden meegenomen? En meld je straks ook de gebruikte schoonmaakmiddelen?
Ook het Besluit Activiteiten Leefomgeving kent nog veel onduidelijkheden. Volgens dit besluit moeten werkgevers met meer dan honderd medewerkers vanaf volgend jaar bijhouden hoe hun medewerkers naar kantoor komen en hoeveel CO₂ ze daarbij uitstoten. ''Maar niemand weet wat er met die gegevens gebeurt'', zegt voorzitter Diana Clement van de SRA, een organisatie die 370 accountantskantoren vertegenwoordigt.
Wispelturig
Ondernemers vrezen de wispelturigheid van de overheid. ''De beloftes van vandaag staan vaak haaks op die van morgen'', zegt Clement. Zonder moeite geeft zij voorbeelden: ondernemers mogen minder lenen uit hun eigen bv dan eerder afgesproken, expats krijgen minder voordelen en worden dus duurder voor ondernemers en de vennootschapsbelasting zou dalen, maar blijkt nu toch te stijgen. ''Wie garandeert ondernemers dat de duurzaamheidsregels niet veranderen en dat daarmee hun investeringen zinloos blijken?''
Ook de verslechterende economische vooruitzichten versterken het uitstelgedrag van ondernemers. In de meeste branches bleef de omzet afgelopen jaar op peil, zo constateren de accountants, maar wel ontstond er druk op de marge. De grondstoffen werden duurder, de loonkosten stegen en zeker kleinere ondernemers konden niet alles doorberekenen aan hun klanten.
''Daardoor worden ondernemers voorzichtiger'', zegt Spuijbroek van Moore DRV. ''Ze kunnen de euro maar één keer uitgeven.'' Dus duurt het langer voordat ondernemers beslissen of het geld naar de aandeelhouders gaat, wordt toegevoegd aan de reserves of wordt geïnvesteerd in bijvoorbeeld duurzaamheid.
''De meeste kleinere ondernemers concentreren zich in de eerste plaats op de korte termijn'', vult Kelderman van Stolwijk Kelderman aan. ''Dat valt goed te begrijpen. Want als ze er morgen niet meer zijn, kunnen ze ook geen bijdrage meer leveren aan duurzaamheid.''