Het leest als 'het aantal geboortes daalt omdat er groene zeep op het dak is gesmeerd en de ooievaar uitglijdt'. Los van wel of niet handhaven of afschaffen van controleplicht en/of –grenzen, of wel/geen wetenschappelijke benadering van problemen in onze sector: bekijk de accountancy nu eens vanuit economisch en ondernemersperspectief. Dan valt veel meer vooruitgang te boeken, juist waar het gaat om perceptie en beeldvorming van accountants die werkzaam zijn als externe controleur van bedrijven.
Controleplicht, kwaliteit van de accountants en onderscheidend vermogen van ondernemingen moeten we niet met elkaar verwarren. De controleplicht is ingegeven vanuit het betrouwbaar zaken met elkaar willen doen. De economie kan als gedragswetenschap alleen maar functioneren op basis van vertrouwen.
Betrouwbare verantwoording
Ook Bouwens stelt in zijn bijdrage: Ondernemers willen slechts zaken doen met andere ondernemers waarin zij vertrouwen hebben. Onderdeel van dat vertrouwen is dat een ondernemer transparant is naar buiten toe en verantwoording aflegt over zijn zakendoen. Een betrouwbare verantwoording. Betrouwbaarheid wordt versterkt door dat extern te laten toetsen. (FD, 31 oktober 2016 Flessentrekkerij met bedrijven begint vaak bij vervalste jaarrekening). Alleen al het feit dat ondernemers hun risico kunnen beperken door rechtspersonen te creëren, is voor de wetgever aanleiding geweest om een vorm van transparantie af te dwingen en een accountantscontrole in te stellen. Dit is burgerlijk recht, geen administratief recht.
Bij een accountantscontrole hoort ook dat de ondernemer wordt getoetst op wet- en regelgeving. Dat aspect moet niet worden onderschat. Al naar gelang branches, dienen ondernemers aan heel veel wettelijke vereisten te voldoen. Een belangrijk element dat de ondernemer getoetst wil zien voor zijn eigen zekerheid en als verantwoording naar derden. Eigenlijk zou elke zichzelf respecterende ondernemer vrijwillig een (kwalitatief goede) accountantscontrole moeten laten uitvoeren.
Beperkt strategisch ondernemersdenken
Het argument dat een accountantscontrole alleen bij scheiding van leiding en eigendom wenselijk zou zijn, daarmee stellend dat een controle voor een directeur-grootaandeelhouder niet nodig is, geeft de beperktheid van strategisch ondernemersdenken aan. Juist voor het economisch functioneren is dit een nog belangrijker argument. Per definitie zijn leveranciers, afnemers, financiers, overheid en personeel minstens evenzeer belangrijk als stakeholders dan slechts de eigenaren zelf. Gelukkig ervaren we in het mkb dat het aantal bedrijven dat om een vrijwillige wettelijke controle van hun onderneming vraagt, even groot is als het aantal ondernemingen die de wettelijke verplichting kennen.
Ook de kwaliteit binnen de accountancysector (zelf ook bedrijven) moet veel meer vanuit ondernemersperspectief benaderd worden. Een ondernemer met strategische visie is gebaat bij een uitstekende kwaliteit van de accountantscontrole. In het belang van zijn eigen bedrijf en het betrouwbaar overkomen in het zakelijke verkeer, is het bij uitstek juist de ondernemer die kwaliteit moet en kan afdwingen. Natuurlijk, kwaliteit is niet iets dat makkelijk te meten is. Ondanks dat je vanzelfsprekend alles aan markten kunt overlaten, is in dit kader een zekere regulering wenselijk. Juist in het belang van alle stakeholders, denk aan bijvoorbeeld overheid en personeel. Deze stakeholders kunnen controle niet afdwingen, in tegenstelling tot andere stakeholders (bijvoorbeeld financiers).
MKB Nederland-voorman Michaël van Straalen stelt dan ook: 'Wil je met elkaar op een verantwoorde, prettige manier zaken doen, dan is een controleregime wenselijk. Je moet altijd rekening houden met de maatschappelijke context en daarom is het goed met elkaar een aantal spelregels af te spreken. Begrijp me goed: in mijn hart zou ik willen dat het kon, dat we dit soort zaken allemaal konden overlaten aan de markt. Maar pakken we dan ook die maatschappelijke rol? Doen bedrijven dat, doen dienstverleners dat, doen burgers dat? Oei, ik weet het niet hoor'. (Accountant.nl, 14 januari 2016, Mkb-voorman Michaël van Straalen: 'Accountant, laat afstandelijkheid varen')
Gereedschapskist
Over het algemeen zullen ondernemers niet in staat zijn om een inhoudelijk/vaktechnisch oordeel te kunnen vormen. Dat zij kunnen steunen op kwaliteitstoetsingen zowel extern als vanuit het beroep (bij voorkeur een combinatie daarvan) ligt dan dus voor de hand. Toch kan kwaliteit niet alleen worden gemeten aan 100% toepassing van alle regels in de NV COS, de nadere voorschriften van de controle en overige standaarden. Ook een timmerman die niet al zijn gereedschap uit zijn kist gebruikt, kan een goed product afleveren. Een goede timmerman kijkt zelfs ook buiten zijn gereedschapskist.
Voor de duidelijkheid, dan heb ik het niet over creatief boekhouden of iets dergelijks maar bijvoorbeeld over data-analyse, branche- of bedrijfsinzichten of risicomitigatie. Dit zijn voorbeelden van de natuurlijke adviesfunctie van de accountant die met name in het mkb grote nadruk krijgt, en belangrijke output is van de accountantscontrole. Elke gecontroleerde ondernemer is immers geïnteresseerd in wat beter kan in zijn bedrijf, zowel qua kwaliteit als efficiency. En elke ondernemer kan deze adviezen van zijn accountant uiteindelijk wel goed op hun merites beoordelen. Daar ligt tegelijkertijd het onderscheidende vermogen van zowel ondernemer als accountant.
Paul Dinkgreve RA
voorzitter SRA
E bestuur@sra.nl
